Βρίσκω ΡΟΗ στη ζωή μου για προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη
Ο Mihaly Csikszentmihalyi (Μιχάι Τσίκζεντμιχαϊ), πρώην διευθυντής του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Σικάγο, αναρωτιέται, «Τι είναι αυτό που κάνει τη ζωή, να αξίζει να τη ζεις;
Ο όρος Ροή (Flow), σύμφωνα με τον Mihaly Csikszentmihalyi, σχετίζεται με τη δημιουργικότητα, το ταλέντο και την ευτυχία και είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της θετικής ψυχολογίας.
Ροή: Η ψυχική κατάσταση στην οποία οι άνθρωποι είναι απόλυτα επικεντρωμένοι σε μια δραστηριότητα ή στην εργασία τους. Αυτή η απόλυτη προσήλωση οδηγεί στην επιτυχία. Σε αυτή την κατάσταση συμμετέχουν τόσο ενεργά, που τίποτα άλλο δεν φαίνεται να έχει σημασία. Η ίδια η εμπειρία είναι τόσο ευχάριστη που έχει την ίδια αξία με την επίτευξη του στόχου.
Η βίωση της Ροής προϋποθέτει την ισορροπία μεταξύ της υποκειμενικής αντίληψης του ατόμου για τις ικανότητές του και της πρόκλησης που βιώνει, η ισορροπία είναι σημαντική προϋπόθεση για να μπορέσει ένα άτομο να βιώσει την ψυχολογική ροή.
Η ισορροπία αυτή είναι ιδιαίτερα εύθραυστη και ως αποτέλεσμα έχει τη βίωση των εξής καταστάσεων:
- Οι προκλήσεις και οι δεξιότητες του ατόμου είναι χαμηλές οπότε το άτομο βρίσκεται σε απάθεια και η εμπειρία της ροής συνεπώς είναι χαμηλή.
- Οι προκλήσεις του περιβάλλοντος αξιολογούνται ως υψηλότερες από τις δεξιότητες του ατόμου, οπότε το άτομο βιώνει άγχος.
- Οι δεξιότητες του ατόμου αξιολογούνται υψηλότερες από τις προκλήσεις, οπότε το άτομο βιώνει ανία.
- Η ταυτόχρονη παρουσία υψηλών προκλήσεων και υψηλών δεξιοτήτων που βρίσκονται σε ισορροπία πάνω από το μέσο όρο, οδηγεί το άτομο να βρίσκεται σε ψυχολογική ροή και να έχει υψηλή εμπειρία.
Η ικανότητα να επιμένουμε παρά τα εμπόδια και τις οπισθοδρομήσεις είναι αυτή η ικανότητα που θαυμάζουμε περισσότερο, και δίκαια, διότι αποκτούμε την δυνατότητα να βιώσουμε μια πιο ευτυχισμένη ζωή. Είναι ίσως το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό όχι μόνο για την επιτυχία της ζωής, αλλά και για την απόλαυσή της.
Οι πιο σημαντικοί παράγοντες για να αναπτυχθεί Ροή είναι:
Στόχοι – Οι στόχοι προσθέτουν κίνητρα και δομή σε αυτό που κάνουμε. Δημιουργία σαφών στόχων σε σχέση με τα καθήκοντα και τις δραστηριότητες.
Ισορροπία – Χρειάζεται να υπάρχει μια καλή ισορροπία μεταξύ των δεξιοτήτων μας και της αντιλαμβανόμενης πρόκλησης του έργου.
Αυτοπεποίθηση – Αισθανόμαστε σίγουροι, έχουμε εμπιστοσύνη στις ικανότητές μας, εάν δεν έχουμε εμπιστοσύνη στις ικανότητές μας, οι εργασίες μπορεί να φαίνονται πολύ πιο δύσκολες από ό, τι είναι στην πραγματικότητα.
Ανατροφοδότηση – Να έχουμε σαφή, άμεση ανατροφοδότηση, ώστε να μπορούμε να κάνουμε αλλαγές και να βελτιώνουμε την απόδοσή μας.
Η προσοχή ως Ψυχική ενέργεια και η σημασία της στη Ροή.
Κάθε στιγμή χρειάζεται να δίνουμε προσοχή σε όλες τις πληροφορίες που λαμβάνουμε, όταν αυτές τις πληροφορίες τις επεξεργαζόμαστε και αβίαστα τις χρησιμοποιούμε για να επιτευχθούν οι στόχοι μας, είμαστε σε ροή.
Μπορούμε να εξασκήσουμε ή να εκπαιδεύσουμε αυτή την ικανότητά μας να δίνουμε προσοχή στις πληροφορίες. Από όλες τις πληροφορίες κάποιες θα είναι ουδέτερες και κάποιες δεν μας χρειάζονται, κάποιες όμως θα εντυπωθούν στο συνειδητό νου, έτσι θα διαμορφωθεί ο εαυτός. Από εκείνη την στιγμή θα δώσουμε όλη την ψυχική μας ενέργεια στις εντυπωμένες πληροφορίες, στις πληροφορίες που θα μας οδηγήσουν στον στόχο, στον στόχο που θέλουμε να επιτύχουμε αναπτύσσοντας τις δεξιότητές μας, συμμετέχοντας εντελώς απορροφημένοι, χωρίς να μας ενδιαφέρει τίποτε άλλο.
Επειδή η προσοχή καθορίζει το τι θα συμβεί ή δεν θα συμβεί στη συνειδητότητα και επειδή απαιτούνται και άλλες νοητικές δραστηριότητες – όπως ενθύμηση, σκέψη, συναίσθημα και λήψη αποφάσεων – την αποκαλούμε για πρακτικούς λόγους ψυχική ενέργεια.
Η προσοχή είναι σαν την ενέργεια. Δημιουργούμε τους εαυτούς μας με το πώς κατευθύνουμε αυτήν την ενέργεια. Οι μνήμες, οι σκέψεις και τα συναισθήματα διαμορφώνονται από το πώς τα χρησιμοποιούμε. Ως εκ τούτου, η προσοχή είναι το πιο σημαντικό εργαλείο μας στο έργο της βελτίωσης της ποιότητας της εμπειρίας και την βίωση της Ροής.
Μοντέλο FLOW
Το μοντέλο FLOW του Mihaly Csikszentmihalyi, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την δημιουργία Ροής στη ζωή μας, για προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη.
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το μοντέλο για να ανακαλύψουμε γιατί δεν επιτυγχάνουμε ροή. Μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε αν πρέπει να βελτιώσουμε τις δεξιότητές μας ή να αυξήσουμε την πρόκληση ή ορισμένες εργασίες, για να βοηθήσουμε στην επίτευξη ροής.
Για να βρούμε ισορροπία και να κάνουμε το καλύτερο, χρειαζόμαστε μια πρόκληση που είναι σημαντική και ενδιαφέρουσα και χρειαζόμαστε καλά ανεπτυγμένες δεξιότητες, ώστε να είμαστε σίγουροι ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση. Αυτό μας μετακινεί σε μια θέση όπου μπορούμε να βιώσουμε “Ροή”.
Δείτε το παρακάτω διάγραμμα:
Χαμηλές προκλήσεις και δεξιότητες δημιουργούν κατάσταση Ροής όχι για πολύ. Για να επιτύχουμε πιο απαιτητικές προκλήσεις, χρειάζεται να βελτιώσουμε τις δεξιότητες για να ανέβουμε πιο πάνω στο Flow Channel. Θα νιώσουμε άγχος, αλλά θα έχουμε ένα επιθυμητό στόχο που μας δίνει θετικά συναισθήματα και αυξάνοντας συνεχώς το στόχο μας οδηγούμαστε σε ανακάλυψη και ανάπτυξη.
Αν βελτιώσουμε τις δεξιότητες μας αλλά οι προκλήσεις παραμείνουν χαμηλά τότε θα είμαστε σε κατάσταση ανίας.
Ας δούμε ένα παράδειγμα μοντέλου Flow
Ο Άλεξ είναι ένα αγόρι που μαθαίνει τένις, στο παραπάνω διάγραμμα συναντάμε τον Αλεξ τέσσερις φορές. Όταν παίζει τένις για πρώτη φορά δεν έχει σχεδόν καμία δεξιότητα και αρκείται απλά να πετάει το μπαλάκι πάνω από το δίχτυ. Αυτό δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο ωστόσο ο Άλεξ θα χαρεί επειδή ο βαθμός δυσκολίας ταιριάζει με τις υποτυπώδεις δεξιότητές του.
Ο Άλεξ βρίσκεται σε ροή, όμως δεν θα παραμείνει εκεί για πολύ. Μετά από λίγο, εφόσον συνεχίζει να ασκείται, οι δεξιότητές του θα βελτιωθούν και θα βαρεθεί να ρίχνει απλά το μπαλάκι πάνω από το δίχτυ.
Αν έρθει σε επαφή με ένα δυνατότερο αντίπαλο θα συνειδητοποιήσει ότι υπάρχουν μπροστά του πολύ μεγαλύτερες προκλήσεις, οπότε τη στιγμή αυτή θα νιώσει άγχος, αφού οι ικανότητές του είναι χαμηλότερες από την πρόκληση που βιώνει. Η πλήξη και το άγχος όμως είναι αρνητικές εμπειρίες, οπότε ο Άλεξ θα παρακινηθεί να επιστρέψει σε κατάσταση Ροής. Σε αυτό το σημείο ή θα βελτιώσει τις δεξιότητές του ή θα παρατήσει το τένις.
Αν βελτιώσει τις δεξιότητές του, τότε θα μπορέσει να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις και ίσως ένα πιο δύσκολο αντίπαλο.
Οι κανόνες των παιχνιδιών έχουν σκοπό να κατευθύνουν την ψυχική ενέργεια (την προσοχή) σε πρότυπα απολαυστικά, ωστόσο αυτό καθορίζεται αποκλειστικά από εμάς τους ίδιους.
Συνοψίζοντας λοιπόν: το άτομο που βιώνει ροή έχει πολλές πιθανότητες να έχει τον έλεγχο της συνειδητότητάς του και να μπορεί να εστιάζει την προσοχή του σε ένα συγκεκριμένο στόχο για όσο χρειάζεται, έτσι ώστε να βιώνει την βέλτιστη εμπειρία, δηλαδή την βαθιά συμμετοχή στη ζωή.
Ακολουθούν μερικές συμβουλές για προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη μέσα από το κανάλι της Ροής:
1. Επιλέξτε κάτι που σας ενδιαφέρει και απολαύστε αυτό που κάνετε.
2. Να έχετε συγκεκριμένους, μετρήσιμους, επιθυμητούς και εφικτούς στόχους.
3. Δημιουργείστε μια ήσυχη στιγμή χωρίς περισπασμούς.
4. Αναπτύξτε την προσοχή (ψυχική ενέργεια) όσο μπορείτε.
5. Το επίπεδο δεξιοτήτων σας πρέπει να ταιριάζει με τη πρόκληση της δραστηριότητας.
6. Εστίαση στη διαδικασία, απολαύστε την διαδικασία, όχι μόνο το αποτέλεσμα.
